درباره ما

برنامة استراتژیك موزة تاریخ پزشكی خلیج فارس

چشم انداز: نیل به جایگاهی افتخار آمیز در زمینة میراث پزشكی در منطقة خلیج فارس و اقیانوس هند، فراهم آوردن محیطی فعال، پویا و برانگیزاننده جهت آموزش و پژوهش در یادمان های تاریخ پزشكی خلیج فارس و ایجاد فضایی برپایه اصول هم نوایی اجتماعی و همگرایی در منطقة خلیج فارس .

مأموریت : گردآوری، نگهداشت، نمایش و در دسترس قراردادن و باز گویی میراث پزشكی خلیج فارس به گستره ای متنوع از بازدید كنندگان و پژوهندگان، فراهم آوردن غنی ترین مواد تاریخی وابسته به سلامت و بیماری درمنطقة خلیج فارس و ایجاد محیطی سرشار از نوآوری و خلاقیت جهت آموزش فعال، تبادل فرهنگی غنی سازی فرهنگی و پژوهشی در میراث پزشكی منطقة خلیج فارس.

 

اهداف موزه:

هدف كلی: آشنا نمودن طیف گستره ای از جامعه از سیرتكامل اندیشه پزشكی از زمان باستان درمنطقة خلیج فارس و اقیانوس هند و ارائه و نمایش تلاش انسان برای برقراری سلامت و شیوه های چگونگی رویارویی و ستیز وی با بیماری های گوناگون و شایع سواحل و جزایر خلیج فارس.

 

اهداف اختصاصی :

1/ معرفی دستاوردها وپیشرفت های مكتب پزشكی ایرانی – اسلامی در منطقة خلیج فارس

2/ نمایش دینامیك سیر تحول و تكامل پزشكی درمنطقة خلیج فارس در دوره های گوناگون تاریخی

3/ گردآوری، نگهداشت و نمایش یادمان های تاریخ پزشكی ایران در خلیج فارس و اقیانوس هند

4/ معرفی و شناساندن پزشكان و ارائه دهندگان خدمات سلامت درطول تاریخ درمنطقة خلیج فارس

5/ گردآوری اسناد مكتوب، عكس، نسخ خطی و چاپی و اشیاء و تجهیزات پزشكی كه مورد استفادة اطباء خلیج فارس قرار می گرفته است.

6/ گردآوری و نمایش گیاهان دارویی منطقة خلیج فارس

7/ تقویت پیوندهای میان علوم پزشكی، تاریخ و علوم اجتماعی

8/ ایجاد و ساماندهی شبكه­ی همكاری­های منطقه­ای و بین­المللی درعرصه های تاریخ پزشكی

9/ تشویق و انگیزش به انجام مطالعات تاریخی در حوزه علوم زیست پزشكی در منطقة خلیج فارس

10/ آموزش به طیف گسترده ای در مورد جامعه از چگونگی شكل گیری شیوه های درمانی گوناگون در طول تاریخ درمنطقة خلیج فارس

11/ پاسداشت میراث تاریخ پزشكی خلیج فارس

12/ جستجو در میراث زیر آب خلیج فارس در زمینة تاریخ پزشكی

13/ افزایش سطح دانش پزشكی جامعه

14/ نمایش چگونگی تغییر پارادایم های مكاتب پزشكی در منطقة خلیج فارس

15/ ارتقاء روحیة همكاری تیمی و میان رشته ای در بین كشورهای منطقة خلیج فارس و افزایش شیوة به اشتراك گذاری داده ها، اطلاعات و یادمان های تاریخی

16/ تلاش درتبادل فرهنگی در زمینة علوم زیست پزشكی و علوم سلامت درسطح منطقه ای

17/ معرفی میراث پزشكی خلیج فارس در سطح بین المللی

 

چارچوب عملكردی موزه :

1/ ساختار دینامیكی موزه

ساختار دینامیكی موزه به گونه ای چیدمان می شود كه می توان سیر تحول پایه های پزشكی را از دوران باستان ایران تا دوران معاصر جستجو نمود. تقسیم بندی به گونه ای است كه ایران باستان (از دوران عیلامیان تا تمدن اسلامی)، دوران تمدن اسلامی، دوران صفویه و قاجاریه و دوران معاصر (پهلوی تاپس از انقلاب اسلامی) را ترسیم می كند.

الف / دوران باستان

در دوران عیلامیان به شیوه های درمانی و فكری مكتب پزشكی لیان شامل: آیین های مذهبی – درمانی، كالبد شكافی اعضاء و پیشرفت های طب حوزة بین النهرین در شناخت و درمان بیماری ها در حوزة خلیج فارس و اقیانوس هند اشاره خواهد شد و همچنین به موجود اسطوره ای «اآ» كه راهنمایی پزشكان را به عهده داشته است و در كنده كاری های هخامنشیان ظهور یافته پرداخته می گردد.

از دستاوردهای باستان شناسی حاشیة خلیج فارس در كاخ های هخامنشی برای نشان دادن عمق دانش پزشكی آنان استفاده می گردد. از چگونگی ارتباط طب حوزة شرق دور با ایرانیان در دوران اشكانیان و ساسانیان و پیشرفت های ساسانیان و چگونگی شكل گیری طب مكتب مزدیسانی در سواحل و بنادر خلیج فارس و یافته های باستان شناسی بنادر مشهور ساسانی در خلیج فارس مانند سیراف و سی نیز كه تجلی گر دستاوردهای این بنادر دركسب علم و دانش پزشكی است؛ ارائه می شوند.

ب / تمدن اسلامی

دراین بخش به برجسته ترین نماد رشد تمدن اسلامی در سواحل خلیج فارس كه بندر سیراف است اشاره شده و چگونگی شكل گیری مكتب پزشكی سیراف در قالب دستاوردهای باستان شناسی و دارو شناسی و داروهای گیاهی به نمایش گذاشته می شود. بیننده در این بخش می تواند چگونگی اثرگذاری این مكتب پزشكی بر حوزه طب بغداد، شمال آفریقا، شرق دور تا چین و ژاپن و اندونزی و حوزة اقیانوس هند را دریابد در همین بخش بیننده ، از بیمارستان بزرگ سیراف و سیستم بهداشتی درمانی این بندر باشكوه آگاه می گردد و می تواند از رساله ها و دستاوردهای پزشكان سیرافی مانند یعقوب سیرافی كه در تاریخ الحكماء قفطی به ابن ماهان مشهور بوده است بازدید نماید.

ج/ صفویه و قاجاریه

با نمایش آثار حضور استعمارگران پرتغالی در جزایر و سواحل خلیج فارس و شكل گیری نخستین بیمارستان ایران درجزیره هرمز ، بیننده می تواند از نفوذ میسیون های مذهبی ، كمپانی هند شرقی و چگونگی آشنایی ایرانیان با طب پیشرفتة غرب كه آغاز آن دركرانه های خلیج فارس بوده است، آگاهی بیابد.

در این بخش همچنین به حضور پزشكان اعزامی غربی از طریق بنادر خلیج فارس به سوی مركز ایران و ارائة خدمات درمانی و جراحی به ساكنین بنادر خلیج فارس و چگونگی رویارویی با بیماری های مهلك این منطقه اشاره می شود.

بیننده همچنین می تواند به نقش پرنفوذ پزشكان كنسولگری های انگلیس در بندرگمبرون، بندر بوشهر و بصره پی برده و شكل گیری بیمارستان های مدرن بر شیوة غربی را در این بنادر مشاهده نماید.

وضعیت بهداشتی، پزشكی، شیوه بیماری های عفونی و اپیدمیك و چگونگی سیستم واكسیناسیون در دوران قاجار نیز به تفصیل به نمایش گذاشته می شود. از بیماری های مهم منطقة خلیج فاس در این دوران كه موجب مرگ و میر بالا و ركود اقتصادی منطقه می شده اند مانند مالاریا، طاعون، آبله و وبا یاد خواهد شد.

از سیستم پیچیده و پر اثر قرنطینه در جنوب ایران كه موجب جلوگیری از انتشار بیماری های مهلك مسری در اروپا گردیدند نیز مداركی ارائه می شود. از مصوبات شورای حفظ الصّحه و چگونگی نفوذ پرقدرت طب غربی و افول طب سنتی ایران در این دوران به تفصیل پرداخته می شود.

د/ دوران معاصر (پهلوی و انقلاب اسلامی )

بیننده می تواند پارادایم طب مدرن را درشیوة تشخیص، درمان و آموزش پزشكی و چگونگی شكل گیری پزشكی مبتنی بر معاینة پزشكی و تشخیص طبی، كنترل بیماری های عفونی مسری، گسترش بیمارستان، و آموزش مدرن طب را دریابد.

 

2/ ساختار محتوایی موزه

الف – اشیاء

اشیاء با محتوای زیرین به نمایش گذاشته خواهند شد:

1/ لوح های عیلامی كشف شده در زیگورات كی ری ریشا بندر بوشهر كه مربوط به آیین های مذهبی – پزشكی بوده است

2/ مجسمه های ساخته شده از گل پخته شده حیوانات كه برای رسم شفا طلبی استفاده می شده اند.

3/ اسكلت های یافت شدة انسانی در حفاری های باستان شناسی كه گویای ساختار كالبد شناسی و بیماری شناسی آن انسان ها می باشند.

4/ ظروف نگهداری دارو و تركبیات دارویی در زمان های مختلف كه در سواحل و بنادر خلیج فارس كاربرد داشته اند.

5/ جعبة دارویی و وسایل تهیة ساخت دارو كه توسط اطباء ساكن در بنادر خلیج فارس استفاده می شده اند.

6/ وسایل و ادوات و تجهیزات جراحی در زمان های مختلف

7/ وسایل پزشكی مورد استفاده در شناورهای تجاری و نظامی كه در آبراة خلیج فارس تردد داشته اند.

8/ گیاهان دارویی مورد استفاده در طب سنتی خلیج فارس كه به صورت تاكسونومیك نمایش داده می شوند.

9/ نمایش ادوات شیوه های درمان های سنتی مانند فصدكردن ، ختنه كردن، دندان كشیدن، شكسته بندی، جراحی های سرپایی و دلالی

10/ وسایل مربوط به معاینات فیزیكی

11/ داروهای سنتی ساده و تركیبی

12/ مواد شیمیایی مورد استفاده در درمان بیماری های گوناگون كه در منطقة خلیج فارس كاربرد داشته اند.

13/ انواع گوناگون متون دعا كه به عنوان شفا توسط دعانویسان سنتی و جادوگران طب سنتی درمنطقه كاربرد داشته اند.

14/ نمایش داروهای طب مدرن غربی كه در دوران قاجاریه و اوایل دوران پهلوی كاربرد داشته اند.

16/ نمونه های پاتولوژیك و میكروبیولوژیك شامل: انگل ها و میكروب ها كه عامل بیماری های مهم كشنده در خلیج فارس بوده اند.

17/ وسایل و ادوات كنترل بیماری های مسری در سواحل، بنادر و جزایر خلیج فارس در زمان های گوناگون

18/ وسایل بهداشتی و بهسازی كه درطول زمان دربنادر گوناگون خلیج فارس كاربرد داشته اند

 

ب / اسناد

اسناد با محتوای زیرن دربخش های گوناگون موزه به نمایش گذاشته خواهند شد.

1/ كنترل بیماری های اندمیك و اپیدمیك منطقة خلیج فارس

2/ اسناد مربوط به پزشكان كنسولگری های خارجی در بنادر خلیج فارس به ویژه بندرعباس، بندر بوشهر، آبادان و بصره

3/ اسناد تأسیس بیمارستان های منطقة خلیج فارس

4/ شیوه های درمانی برای رویارویی با اپیدمی های وبا، طاعون، آبله و مالاریا

5/ آموزش طب سنتی و مدرن وكلاسیك درخلیج فارس

6/ مكاتبات پزشكان و اطباء مشغول به كار در بنادر و جزایر

7/ مكاتبات دولتی درخصوص وضعیت بهداشت و سلامت و رخداد اپیدمی های مهم

8/ اسناد مربوط به قرنطینه ها در سواحل جنوب ایران

9/ اسناد مربو ط به صدور پروانه به پزشكان مدرن در دوران قاجار و پهلوی

10/ اسناد مربوط به تأمین بهداشت و سلامت عمومی توسط شهرداری های بنادر و جزایر خلیج فارس

11/ اسناد مربوط به واكسیناسیون های همگانی در منطقة خلیج فارس

12/ اسناد مربوط به تأمین دارو و نیز تجارت مواد دارویی وگیاهان دارویی از طریق گمركات بنادر خلیج فارس

13/ اسناد مربوط به نسخ طبی كه توسط اطباء بنادر و جزایر خلیج فارس نگاشته شده اند.

 

ج – كتب

كتب پزشكی مربوط به دوران مختلف شامل: كتب خطی و با چاپ سنگی دراین بخش به نمایش گذاشته می شوند.

1/ كتب خطی پزشكی كه در بنادر خلیج فارس مورد استفاده قرار می گرفته اند

2/ كتب و نسخ خطی طبی دارالفنون كه مورد استفادة اطباء مدرن بنادر خلیج فارس در دوران قاجاریه بوده اند.

3/ كتب طبی نوشته شده توسط اطباء طب سنتی و مدرن كه در بنادر خلیج فارس طبابت می كرده اند.

4/ گنجینه ای از كتب و تصاویر نسخ نایاب طب از دوران تمدن اسلامی تا سده های اخیر كه می توانند به عنوان مرجع برای پژوهندگان و كاربران مورد استفاده قرار گیرند

 

د – عكس و تصاویر

عكس های موضوعی به شرح زیرین مربوط به دوران قاجاریه و اوایل پهلوی و تصاویر نقاشی مربوط به سیستم طب و طبابت در تمدن اسلامی به نمایش گذاشته خواهند شد:

الف / آناتومی

ب / جراحی و ارتوپدی

ج/ فیزیولوژی و پاتوفیزیولوژی بیماری های داخلی و داروسازی

د/ معاینة بالینی و فیزیكی

ه / تصاویر و عكس های منحصر بفرد از اطباء و شیوة طبابت در دوران قاجار

ی / عكس و نقشة بیمارستان ها در دوران های گوناگون كه در سواحل جنوبی ایران درخلیج فارس ساخته شده بودند.

 

برنامة آموزشی - پژوهشی موزه :

1/ راه اندازی پورتال جامع اطلاعاتی و پیوند بانك های اطلاعاتی در زمینة تاریخ پزشكی ایران و اسلام

2/ نشر ماهنامة خبری موزه به صورت دیجیتال

3/ راه اندازی تور دیجیتالی و موزة مجازی تاریخ پزشكی خلیج فارس

4/ برگزاری نشست های تخصصی و عمومی در زمینة تاریخ پزشكی ایران و اسلام

5/ تشویق دانشجویان در مقاطع مختلف علوم پزشكی به انجام پژوهش های بنیادی درعرصة تاریخ پزشكی خلیج فارس

6/ ارتباط ارگانیك با شبكه ها و انجمن های علمی وابسته به تاریخ پزشكی در سطح ملی و بین المللی

7/ انتشار مجلة علمی – پژوهشی به زبان انگلیسی و فارسی در زمینة تاریخ پزشكی

8/ تدوین كتاب جامع (textbook) تاریخ پزشكی خلیج فارس

9/ فراهم آوردن تمهیداتی جهت شركت پژوهشگران كشورهای دیگر جهت ارائه سخنرانی در نشست های تخصصی و عمومی موزه

10/ تدوین پروژه های ملی و منطقه ای بین المللی تحقیقاتی در عرصه های تاریخ علوم پزشكی درزمینة خلیج فارس و اقیانوس هند

11/ حمایت از انجام كاوش های زیرآب و باستان شناسی دریایی با تشویق سازمان ها وارگان های وابسته

12/ مشاوره و همكاری درخصوص راه اندازی رشتة تخصصی تاریخ پزشكی در دانشگاه علوم پزشكی بوشهر و واحد بین المللی دانشگاه

13/ برگزاری گنگرة بین المللی تاریخ پزشكی خلیج فارس در هر پنج سال

14/ راه اندازی كتابخانة مرجع تاریخ پزشكی در ساختمان موزه جهت استفادة عموم و پژوهشگران

15/ راه اندازی هر باریوم گیاهان دارویی منطقة خلیج فارس و تبدیل آن به پایگاه رفرانس داروهای گیاهی در ساختمان موزه

16 / برگزاری نمایشگاه های عكس و اسناد درهمایش ها و كنفرانس های ملی و بین المللی

17/ راه اندازی پایگاه آنلاین ثبت الكترونیكی موارد نادر بیماری درمنطقة خلیج فارس به دو زبان فارسی و انگلیسی

18/ ساخت فیلم مستند در زمینة تاریخ پزشكی خلیج فارس و اقیانوس هند